Poems from the Irish
Collected Translations
Aistrithe ag Gabriel Fitzmaurice.
Mercier Press, 2004. E12.95
Léirmheas le Síle Ní Mhurchú

Is dánta de chuid na fichiú haoise is mó a chuirtear faoinár mbráid sa bhailiúchán ach tugtar faoi chúpla dán níos luaithe leis - ina measc seo tá dánta le Dáibhí Ó Bruadair agus le hAogán Ó Rathaille chomh maith le amhráin cosúil le 'Dónall Óg' agus 'An Spailpín Fánach'. An t-aon chritéar roghnaithe atá ag an aistritheoir ná go dtaitníonn na dánta seo go léir go mór leis ach fós, ós rud é gur dócha gur daoine atá ar bheagán eolais maidir leis an nGaeilge agus le filíocht na Gaeilge is mó a léifidh an leabhar seo, is deacair gan an cheist a chur cén sórt léargais a thabharfar dóibh ar an bhfilíocht chéanna.

Tá an-éagsúlacht sna dánta seo trí chéile - sciobtar an léitheoir leis ar aistear trí 'Phurgóid' shuaite, chráite Mhichíl Uí hAirtnéide agus 'Ragham Amú' súgrach Mhichael Davitt, trí 'Oíche Nollag' rúndiamhair Mháire Mhac an tSaoi agus 'Amhrán Grá Vietnam' neamheaglach, fuinniúil Chaitlín Maude, trí ranna uaigneacha 'Oíche Fhírfhliuch' Uí Rathaille agus freakáil Chathail Uí Shearcaigh agus ómós á thabhairt aige dá laoch Jack Kerouac, agus mórán eile. Rud amháin a d'fhéadfadh cur as do dhuine ná sraith fhada de dhánta Áine Ní Ghlinn mar gheall ar Éireannaigh ar seachrán thall i Londain - 'Páidín', 'Cricklewood 6.00 a.m.', 'Litir Abhaile', 'Ae Pháidín' agus araile. Tá siad seo go léir cosúil go maith lena chéile ó thaobh ábhair, meanman agus teanga de agus ba leor ceann nó dhó díobh i mbailiúchán ilchineálach mar seo.

Is file é Fitzmaurice agus is mar fhile a thugann sé faoin aistriúchán chomh maith. An tuiscint atá aige ar an aistritheoir ná gur file é agus gur chóir go seasfadh an dán aistrithe mar phíosa filíochta ann féin. Diúltaíonn don aistriúchán litriúil mar sin mar nach leor é chun rithim agus spiorad na ndánta Gaeilge a chaomhnú. Feictear an cur chuige seo agus an dea-thoradh a thagann air sna ranna seo ón ndán 'A Mhuire na nGrás':

Go sábhála tú mé Ar gach uile olc; Go sábhála tú mé Idir anam is corp. Garda na n-aingeal Os mo chionn; Dia romham, Agus Dia liom.

Keep me, I beg you From each evil rôle; Save, I beseech you My body and soul. Above me, guardian Seraphim, God before me, God within.

Caomhnaíonn aistriúcháin Fitzmaurice meanma agus iarsma éigin de fhuaim na ndánta níos sine chomh maith - rud nach furast a dhéanamh - mar a léiríonn an rann seo de 'Is fada liom oíche fhírfhliuch':

Dá maireadh an rí díonmhar ó bhruach na Leamhan 'San ghasra do bhí ag roinn leis lér thrua mo chall I gceannas na gcríoch gcaoin gcluthar gcuanach gcam, Go dealbh i dtír Dhuibhneach níor bhuan mo chlann.

If the protector-king was living still on the banks of Laune And his warriors who shared his fate (who'd pity my comedown), If they still ruined this scenic, sheltered, harboured coastline 'round My family wouldn't be paupers in Corca Dhuibhne now.

Nach ceait mar atá ag deireadh an lá tar éis grá na gaoithe binbeach, d'imigh sí uait is d'fhág sí tú gan phunt gan tuiseal ginideach

Isn't it cat, my friend, at the day end after love like a wind that's venomous, she's left and gone and here I am flat broke without a genitive

Sa réamhrá a chuir sé leis an mbailiúchán seo, deir Fitzmaurice go bhfuil sé ag súil le cáineadh ó chriticeoirí a chuirfidh ina leith go raibh sé mídhílis, míchruinn nó míthuisceanach maidir leis na bun leaganacha agus slán mar a n-instear é, do mheas an criticeoir áirithe seo go raibh corr-shampla de na lochtanna seo le feiscint anseo is ansiúd sna haistriúcháin.

Bímis pointeálta! San áit go bhfuil 'Ba theangmháil le háilleacht é/ A súile a thuirlingt ort' i 'Súile Donna' Sheáin Uí Ríordáin, faightear 'It was a thing most beautiful/ That you inherited' sa Bhéarla cé gur dóichí gur ar an áilleacht a bhain le súile na mná a thuirlingt ar shúile an duine atá sa chéad phearsa sa dán seachas ar chúrsaí oidhreachta atá an bhéim á cur sa rann áirithe seo. Arís, áit a bhfuil 'Is náir liom aghaidh a thabhairt uirthi/ Ó tharla sí i bhfear' ag an Ríordánach, tugtar 'I'm ashamed to face her now because/ They happened in a man' sa teanga deoranta. Nár mhó mar a léireodh 'She happened in a man' an mearbhall atá á mhothú sa dán?